واریس بیماری شایعی است که میلیون‌ها نفر به آن مبتلا هستند. این رگ‌های برجسته علی‌رغم ظاهر ناخوشایندی که دارند، برای برخی بیماران تولید درد نمی‌کنند. اما عده‌ای از بیماران در اثر ابتلا به واریس دچار ناراحتی و حتی دردی غیرقابل تحمل می‌شوند. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای درمان واریس وجود دارد.
واریس باعث می‌شود که سیاهرگ‌ها در نتیجه جمع شدن خون در پاها بزرگ و گره‌دار شوند و رنگشان تغییر کند. اولین روشی که برای درمان واریس توصیه می‌شود، تغییر سبک زندگی و پوشیدن جوراب واریس است.
در این میان برخی بیماران به درمان‌های جدی‌تر و حتی جراحی نیاز پیدا می‌کنند. چنانچه واریس با درد شدید، مشکلات پوستی و لخته شدن خون همراه باشد، متخصص قلب و عروق عمل‌های خاص واریس را توصیه می‌کند. برخی بیمارن نیز تصمیم می‌گیرند، عمل را برای بهبود ظاهر پاها انجام بدهند.
واریس چیست؟
رگ‌های واریسی رگ‌های برجسته‌ای نزدیک سطح پوست هستند. واریس معمولاً پی‌آمد نارسایی وریدی یا برگشت خون در عروق است. وظیفه سیاهرگ‌ها این است که خون را به قلب برگردانند و سیاهرگ‌های پا دریچه‌هایی دارند که به انجام این وظیفه کمک می‌کنند. عملکرد دریچه‌های سیاهرگی در بیماران مبتلا به نارسایی وریدی مختل می‌شود و در نتیجه خون در عروق جمع می‌شود. افزایش فشار عروقی منجر به ابتلا به واریس می‌شود.
برخی بیماران مبتلا به واریس با هیچ گونه علائمی روبه‌رو نمی‌شوند. اما عده‌ای دیگر دچار علائمی مانند درد، ضربان زدن، خارش، سنگینی و خستگی پاها می‌شوند. ورم کردن پا نیز علامت شایعی است. نارسایی وریدی عمدتاً خطرناک نیست، اما چون ظاهر پا را تغییر می‌دهد، باعث ناراحتی بیمار می‌شود. البته واریس گاهی اوقات باعث می‌شود که بیمار نتواند مدتی طولانی سر پا بایستد.
علل ایجاد شدن رگ‌های واریسی
مطالعات گسترده متعددی در زمینه عامل‌های خطر ابتلا به واریس انجام شده است. داده‌های این مطالعات نشان نمی‌دهد که روی هم انداختن پاها نقشی در ابتلا به واریس داشته باشد.
نتایج مطالعات انجام شده حکایت از آن دارد که سابقه خانوادگی واریس خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد. اگر هم پدر و هم مادر مبتلا به واریس باشند، احتمال مبتلا شدن فرزندشان به نارسایی وریدی به میزان 90 درصد افزایش می‌یابد. از دیگر عامل‌های خطر واریس می‌توان به چاقی، سن بالا، ایستادن طولانی مدت، استعمال دخانیات، سبک زندگی بدون تحرک، سابقه لخته شدن خون و بارداری اشاره کرد.
آیا زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به واریس هستند؟ آیا بارداری موجب ابتلا به واریس می‌شود؟
بله، درصد شیوع واریس در خانم‌ها چهار برابر آقایان است. تغییرات هورمونی دوران بارداری، به ویژه در بارداری‌های چندقلویی، خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. به علاوه افزایش حجم خون و فشار جنین در حال رشد می‌تواند باعث بزرگ شدن سیاهرگ‌ها بشود. رگ‌های واریسی غالباً ظرف سه ماه پس از زایمان از بین می‌روند یا حداقل ظاهر بهتری پیدا می‌کنند.
تفاوت بین رگ‌های واریسی و رگ‌های عنکبوتی
رگ‌های واریسی و عنکبوتی با هم تفاوت دارند، اما علت هر دو عارضه غالباً یکسان است. رگ‌های واریسی رگ‌های برجسته و بزرگی نزدیک به سطح پوست هستند که دیده و حس می‌شوند. رگ‌های واریسی غالباً تغییر رنگ می‌دهند و به رنگ آبی یا سبز درمی‌آیند. حال آن که رگ‌های عنکبوتی یا تلانژکتازی (مویرگ‌های گشاد شده) به رگ‌های کوچک‌تر با الگوی شبکه مانند گفته می‌شود که روی سطح پوست دیده می‌شود. رگ‌های عنکبوتی معمولاً برآمده نیستند. رگ‌های شبکه‌ای گروه دیگری از رگ‌های سطحی هستند که غالباً در بیماران دیده می‌شوند. رگ‌های شبکه‌ای رگ‌های بزرگتری هستند که غالباً سبزند، زیر سطح پوست دیده می‌شوند و چندان برجسته نیستند.
درمان مناسب واریس
پزشک و بیمار عامل‌های مختلفی را هنگام تعیین بهترین روش درمان واریس در نظر می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار
- شدت واریس
- علائم بیمار
- تحمل بیمار در برابر درمان‌های مختلف
- اهداف و نظرات بیمار درباره ظاهر و حس عضو درگیر
- پیش‌بینی پزشک درباره وضعیت بیماری در آینده
اگر درباره روش‌های درمانی که با بیهوشی یا بی‌حسی انجام می‌شود، سوال دارید، حتماً سوالات و نگرانی‌هایتان را قبل از موافقت با انجام درمان با پزشک در میان بگذارید. بعضی درمان‌ها با استفاده از بی‌حسی موضعی (بی‌حس شدن ناحیه درمان) یا تحت بیهوشی انجام می‌شود.
روش‌های درمان واریس به دو گروه کلی تقسیم می‌شود: در گروه اول سیاهرگ واریسی بسته می‌شود و در گروه دوم سیاهرگ از بدن خارج می‌شود.
راه های درمان واریس پا
تاثیر جوراب واریس در درمان واریس
جوراب واریس هم برای پیشگیری و هم برای درمان واریس به کار برده می‌شود. جوراب واریس با قابلیت اعمال درجات متفاوت فشار عرضه می‌شود. به بیماران مبتلا به نارسایی وریدی متوسط غالباً توصیه می‌شود که از جوراب واریسی با فشار محکم 20 ـ 30 میلی‌متر جیوه استفاده کنند. به بیماران توصیه می‌شود که هر روز از جوراب واریس استفاده کنند. به این ترتیب که جوراب واریس را صبح بپوشند و شب قبل از خواب دربیاورند. البته جوراب سفید “ضدآمبولی” که در بیمارستان به بیماران داده می‌شود، فشاری کمتر از 20 میلی‌متر جیوه را وارد می‌کند و برای بیماران مبتلا به نارسایی وریدی همراه با علائم دردناک کافی نیست.
روش‌های بستن سیاهرگ‌های واریسی
وقتی پزشک رگ واریسی را می‌بندد، جریان خون به رگ‌های دیگر منتقل می‌شود و رگ بسته شده به تدریج از بین می‌رود. روش‌های مختلفی برای بستن رگ واریسی وجود دارد که در این بخش با آنها آشنا می‌شوید.
اسکلروتراپی
پزشک محلولی را در رگ تزریق می‌کند که باعث زخم شدن آن می‌شود. در نتیجه مسیر جریان خون تغییر می‌کند و خون به سمت رگ‌های سالم جریان پیدا می‌کند. رگ آسیب دیده توسط بافت پیرامونی جذب می‌شود. اسکلروتراپی را می‌توان در مطب پزشک انجام داد.
برای درمان واریس لازم است که چند جلسه اسکلروتراپی، در فواصل چهار تا شش هفته‌ای تکرار شود تا رگ واریسی کاملاً از بین برود. اسکلروتراپی نیازی به بی‌حسی ندارد و بیماران فقط سوزش خفیف سوزن را هنگام تزریق احساس می‌کنند. از بیماران خواسته می‌شود که تا چند هفته بعد از اسکلروتراپی جوراب واریس بپوشند.
میکرواسکلروتراپی
میکرواسکلروتراپی مشابه اسکلروتراپی است، با این تفاوت که در آن از سوزن کوچک‌تری برای درمان رگ‌های واریسی کوچک‌تر استفاده می‌شود.
لیزردرمانی
پزشک برای بستن رگ واریسی از نور پرتوان استفاده می‌کند. لیزردرمانی بدون برش و تزریق انجام می‌شود و عموماً برای درمان رگ‌های واریسی کوچک‌تر توصیه می‌شود.
ابلیشن داخل وریدی
متخصص قلب و عروق از لیزر یا امواج رادیویی برای بستن رگ واریسی استفاده می‌کند. ابلیشن داخل وریدی نیازی به بیهوشی ندارد.
ابتدا متخصص ناحیه اطراف رگ واریسی را بی‌حس می‌کند، سپس برش کوچکی را روی پوست ایجاد می‌کند و لوله باریکی را وارد بدن می‌کند. این لوله دارای دستگاهی است که برای تولید گرما از لیزر یا امواج رادیویی استفاده می‌کند. به این ترتیب رگ بسته می‌شود. اکثر بیماران فقط تزریق داروی بی‌حسی را احساس می‌کنند.
بیماران معمولاً همان روز مرخص می‌شوند. پا بعد از درمان با باند کشی بسته می‌شود.
جراحی آندوسکوپی
جراحی آندوسکوپی با استفاده از لوله باریکی که دوربین کوچکی سر آن قرار دارد، انجام می‌شود. پزشک برشی را روی پوست ایجاد می‌کند و لوله را وارد رگ واریسی می‌کند. سپس رگ را با استفاده از ابزار جراحی ظریفی می‌بندد.
انجام دادن جراحی آندوسکوپی ضرورتی ندارد، مگر آن که واریس باعث ایجاد زخم‌های پوستی شدید شده باشد. بیماران بعد از انجام دادن جراحی آندوسکوپی باید چند هفته استراحت کنند.
روش‌های خارج کردن رگ واریسی
گاهی اوقات پزشک به این نتیجه می‌رسد که خارج کردن رگ واریسی بهترین روش برای درمان واریس است. این عمل به دو روش زیر انجام می‌شود:
فلبکتومی سرپایی
فلبکتومی عمل ساده‌تری است که برای خارج کردن رگ واریسی نزدیک سطح پوست انجام می‌شود. پزشک ناحیه درمان را بی‌حس می‌کند و رگ را از راه برش‌های کوچک بیرون می‌کشد. بیمار در طول عمل هوشیار است و همان روز مرخص می‌شود.
لیگاسیون و استریپینگ رگ واریسی
عمل لیگاسیون و استریپینگ (بستن و بریدن) برای درمان موارد بسیار جدی واریس و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
متخصص قلب و عروق برش‌هایی را روی پوست ایجاد می‌کند، رگ‌های واریسی را می‌بندد و می‌برد. البته جراح سعی می‌کند که سیاهرگ صافن را در صورت امکان باقی بگذارد، چون ممکن است بیمار در آینده برای جراحی بای‌پس قلب به آن نیاز پیدا کند. بیماران همان روز جراحی مرخص می‌شوند، دوران نقاهت بعد از عمل یک تا چهار هفته است.
مراقبت پس از عمل
از جمله شایع‌ترین عوارض جانبی پس از جراحی واریس می‌توان به ورم، کبودی، تغییر رنگ پوست و درد اشاره کرد.
عوارض جانبی بعد از جراحی لیگاسیون و استریپینگ شدیدتر است و شامل لخته شدن خون، درد شدید، عفونت و باقی ماندن جای زخم می‌شود. البته این عوارض به ندرت بروز می‌یابد.
پا پس از عمل با باند کشی پانسمان می‌شود و از بیمار خواسته می‌شود که مدت معینی جوراب واریس بپوشد.
بیماران پس از برگشت به خانه باید ورزش‌های توصیه شده را علی‌رغم احساس درد در پا انجام بدهند، چون عدم فعالیت خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
درمان واریس به هر روشی که انجام شود، فقط رگ‌های واریسی موجود را درمان می‌کند. احتمال تشکیل شدن رگ‌های واریسی جدید وجود دارد، اما با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید این احتمال را کاهش دهید:
- مراقب وزنتان باشید.
- ورزش منظم را فراموش نکنید.
- پاهایتان را هنگام نشستن بالا بگذارید.
- پاهایتان را هنگام نشستن روی هم نیاندازید.
- لباس تنگ نپوشید.
جراحی واریس در کجا انجام می‌شود؟ آیا جای زخم جراحی روی پا باقی می‌ماند؟
اکثر عمل‌های واریس در مطب انجام می‌شود. البته اگر بیماری وریدی بیمار شدیدتر باشد، می‌توان درمان را در اتاق عمل به صورت سرپایی انجام داد و بیمار را همان روز مرخص کرد. در اکثر عمل‌های واریس برش‌های کوچکی به طول یک تا سه میلی‌متر روی پوست ایجاد می‌شود. البته بزرگی برش جراحی به نوع عمل بستگی دارد، درهر حال عموماً جای زخم بسیار کوچکی روی بدن باقی می‌ماند.
عوارض جانبی و خطرهای احتمالی جراحی واریس
خطرهای احتمالی عمل‌های جراحی واریس تاحدی به درمان انجام شده بستگی دارد. در عمل‌های واریس نیز مانند هر عمل عروقی تهاجمی دیگری اندکی خطر خونریزی، عفونت یا آسیب دیدن ساختارهای پیرامونی مانند عصب‌های سطحی کوچک وجود دارد. اکثر بیماران دوران نقاهت بعد از جراحی را بدون مشکل طی می‌کنند. برخی بیماران با عوارضی مانند کبودی، ورم یا احساس ناراحتی خفیف در محل زخم جراحی روبه‌رو می‌شوند. درهر حال این علائم موقتی است و ظرف چند روز برطرف می‌شود.
