علت احساس سنگینی در پاها هنگام راه رفتن و یا دویدن چیست؟

علائمی مانند سفتی، سنگینی، درد یا خستگی در پاها می‌تواند در اثر بیماری وریدی (سیاهرگی) ایجاد شده باشد. احساس سنگینی در پاها معمولاً پس از انجام فعالیت‌های سنگین ورزشی ایجاد می‌شود. در صورت بروز خستگی در پاها امکان دارد سیاهرگ‌های پا دچار آسیب‌دیدگی شده باشند. مراجعه به پزشک و تشخیص صحیح عارضه جهت درمان خستگی پاها الزامی می‌باشد.

در ادامه مطلب علل اصلی احساس سنگینی در پاها در هنگام راه رفتن و یا دویدن و روش‌های درمان این عارضه توضیح داده شده است.

احساس سنگینی در پاها 

احساس سنگینی در پاها در اثر دلایل مختلفی از جمله اختلالات سیاهرگ‌ها ایجاد می‌شود و به ارزیابی و درمان توسط پزشک متخصص نیاز دارد.

بیماری واریس 

در اثر بیماری واریس سیاهرگ‌ها بزرگ و متورم شده و به رنگ بنفش در می‌آیند. واریس در اثر ضعیف شدن دریچه‌های داخل سیاهرگ‌ها ایجاد می‌شود. تجمع خون و جریان ضعیف خون می‌تواند باعث ایجاد احساس سنگینی و خستگی در پاها شود.

نارسایی مزمن وریدی (سیاهرگی) 

جریان ضعیف خون که به ویژه در اثر عارضه نارسایی مزمن سیاهرگ ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد احساس سنگینی در پاها شود. در حالت عادی، سیاهرگ‌ها خون را از اندام‌های تحتانی به قلب باز می‌گردانند. انقباض ایجاد شده در پاها در زمان حرکت جهت مقابله با جاذبه به این روند کمک می‌کند. دریچه‌های داخل سیاهرگ‌ها از برگشت خون جلوگیری می‌کنند.

در عارضه نارسایی مزمن سیاهرگ، این دریچه‌ها به درستی عمل نمی‌کنند. در این حالت امکان دارد خون در پاها تجمع پیدا کند. در نتیجه احساس سنگینی در پاها ایجاد می‌شود.

40 درصد از افراد به نارسایی مزمن سیاهرگ دچار هستند. ورزش منظم می‌تواند از بروز این عارضه جلوگیری کند.

پزشک می‌تواند احساس سنگینی در پاها در اثر نارسایی مزمن سیاهرگ را تشخیص دهد. در صورت وجود این عارضه، درمان بر اساس علائم، وضعیت سلامتی و شدت عارضه انجام خواهد شد.

چاقی 

در صورت وجود اضافه‌وزن، فشار بیشتری بر عضلات، مفاصل و تاندون‌ها پا وارد می‌شود. این فشار در زمان ایستادن برای مدت طولانی بیشتر می‌شود. همچنین در صورتی که چاقی در اثر عدم تحرک ایجاد شده باشد، ضعیف شدن جریان خون می‌تواند باعث ایجاد احساس خستگی و سنگینی در پاها شود.

بارداری

احساس سنگینی پاها در دوران بارداری شایع می‌باشد. امکان دارد سنگینی پاها در اثر افزایش حجم خون، وارد شدن وزن زیاد بر پاها و تغییرات هورمونی در بدن زنان در دوره بارداری ایجاد شود. زنان باردار بایستی در صورت وجود موارد زیر، جهت بررسی علائم به پزشک مراجعه کنند:

• وجود سابقه خانوادگی بیماری سیاهرگ
• فعالیت شدید در زمان بارداری
• اضافه‌وزن
• عدم تحرک

بیماری سرخرگ محیطی 

بیماری سرخرگ محیطی یک بیماری قلبی عروقی است که بر سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها تأثیر می‌گذارد. با تجمع چربی در سرخرگ‌ها، خون نمی‌تواند در سیاهرگ‌ها به راحتی جریان پیدا کند و در نتیجه علائم  این عارضه ایجاد می‌شود.

بروز بیماری سرخرگ محیطی در پاها شایع می‌باشد و می‌تواند منجر به آهسته شدن یا قطع شدن جزئی جریان خون در پاها شده و سبب ایجاد احساس سنگینی و خستگی در پاها شود. عوامل مؤثر در افزایش احتمال بروز این بیماری شامل مصرف سیگار، کلسترول و فشار خون بالا و دیابت می‌باشند.

سندرم پای بی‌قرار

سندرم پای بی‌قرار باعث بروز احساس لرزش غیر قابل کنترل، بی‌حسی و نیاز به حرکت در شخص می‌شود. علاوه بر بی‌قراری در بسیاری از افراد احساس سنگینی در پاها نیز ایجاد می‌شود.

معمولاً حرکت دادن پاها یا تغییر وضعیت بدن باعث تسکین موقتی علائم می‌شود.

علائم 

علائم سنگینی پاها شامل:

• ورم پا
• واریس
• تغییر رنگ پوست (بنفش شدن یا پریدگی رنگ پوست)
• بی‌حسی یا سفت شدن پاها
• درد در یک یا هر دو پا
• دشواری در ایستادن یا راه رفتن

چرا ورزشکاران و یا دوندگان نیز دچار احساس سنگینی در پاها می‌شوند؟

چرا در طول دویدن پاهای شما اینقدر سنگین می‌شوند؟ اگر این موضوع آشنا به نظر می‌رسد، مطمئن باشید دلایل عمده‌ای برای ایجاد احساس سنگینی در پا وجود دارد و بسیاری از آن‌ها برطرف می‌شوند.

انجام تمارین سنگین قدرتی 

تمارین ورزشی قدرتی باعث حفظ توده عضلانی و افزایش سرعت در زمان دویدن شده و همچنین سبب حفظ تعادل در زمان انجام تمارین ورزشی می‌شود. با این حال انجام این تمارین به صورت شدید و سنگین می‌تواند باعث ایجاد احساس خستگی در پاها شود.

انجام ندادن حرکات کششی پس از دویدن 

انجام حرکات کششی و فوم رولینگ پس از دویدن اهمیت بسیار زیادی دارد. حرکات کششی پس از دویدن سبب کاهش سفتی و درد عضلانی می‌شود. به این منظور بایستی 10 دقیقه پس از پایان دویدن، از حرکات کششی ایستا در قسمت پا استفاده شود. این کار سبب افزایش انعطاف‌پذیری پاها می‌شود. به این منظور حرکات کششی بایستی در تمامی بخش‌های مختلف بدن که در دویدن مورد استفاده قرار می‌گیرند (عضلات چهارسر ران، همسترینگ، عضلات سرینی، لگن و کمر) استفاده شوند.

تمرین سنگین و بیش از حد 

فعالیت و تمرین سنگین و بیش از حد می‌تواند باعث بروز احساس سنگینی در پاها شود. در زمان تمرین سنگین، فشار زیادی بر بدن وارد می‌شود. این حالت می‌تواند در اثر افزایش حجم تمارین، افزایش مسافت طی شده در زمان دویدن و یا انجام تمارین سنگین در مدت زمان کم پس از آسیب‌دیدگی یا استراحت ایجاد شود.

استفاده از کفش‌های نامناسب 

استفاده از کفش نامناسب می‌تواند باعث ایجاد احساس سنگینی در پاها شود. کفش مناسب دویدن بایستی سبک باشد و از پاها به مقدار کافی محافظت کند.

برای مثال، کفش‌های مورد استفاده جهت رفع چرخش مچ پا به داخل، سنگین‌تر و ضخیم‌تر هستند. به این منظور کفش پیش از خرید بایستی به طور کامل در فروشگاه ارزیابی شود.

از طرف دیگر، استفاده از کفشی که بیش از حد سبک باشد و از پاها به اندازه کافی محافظت نکند نیز باعث بروز مشکل برای پاها می‌شود. در صورت عدم حفاظت از پا به طور کامل، امکان دارد در زمان راه رفتن فشار بیشتر بر بدن وارد شود. در نتیجه ممکن است عضلات پا دچار خستگی شوند.

استفاده از کفش قدیمی و فرسوده نیز می‌تواند باعث خستگی عضلات پا شود. به این منظور کفش‌های مخصوص دویدن بایستی هر 300 تا 500 مایل تعویض شوند.

استفاده از رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات کم 

مصرف مقادیر کم کربوهیدرات می‌تواند باعث بروز احساس سنگینی  و خستگی در پاها شود.

در زمان دویدن، بدن از چربی و کربوهیدرات جهت تأمین انرژی برای عضلات استفاده می‌کند. کربوهیدرات در عضلات به صورت گلیکوژن ذخیره می‌شود. در صورت کاهش شدید مقادیر کربوهیدرات در وعده‌های غذایی، بدن قادر به ذخیره گلیکوژن در عضلات نمی‌باشد. این حالت بر تولید انرژی در زمان دویدن تأثیر منفی گذاشته و باعث بروز احساس سنگینی در پاها می‌شود.

در مورد بیشتر دوندگان، برنامه ورزشی متعادل که شامل منابع سالم کربوهیدرات باشد بهترین گزینه رژیم غذایی محسوب می‌شود. همچنین بهتر است از میوه و سبزیجات، غلات کامل و محصولات لبنی در رژیم غذایی استفاده شود.

کمبود آهن

آهن یکی از اجزای هموگلوبین (بخشی از گلبول‌های قرمز خون) است که به اکسیژن‌رسانی به عضلات در حال فعالیت کمک می‌کند. در صورت کمبود آهن، بدن در تأمین اکسیژن عضلات جهت دویدن با مشکل مواجه می‌شود. در این حالت امکان دارد خستگی ایجاد شود. همچنین امکان دارد در برخی از افراد احساس سنگینی در پاها ایجاد شود.

در صورت بروز احساس خستگی در پاها در زمان دویدن، بایستی به پزشک مراجعه شود. امکان دارد جهت تشخیص کم‌خونی فقر آهن از آزمایش خون استفاده شود. سپس پزشک از روش درمانی مناسب استفاده می‌کند. ممکن است درمان شامل اضافه کردن مواد غذایی غنی از آهن به رژیم غذایی و یا مصرف مکمل آهن باشد.

کم‌آبی بدن 

بیشتر افراد کم‌آبی بدن را با گرفتگی عضلانی مرتبط می‌دانند، ولی کم‌آبی بدن می‌تواند باعث خستگی در حین دویدن نیز بشود. مشابه کمبود آهن، امکان دارد این خستگی به عنوان احساس سنگینی در پاها در نظر گرفته شود.

میزان آب بدن در زمان دویدن از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که مایعات از طریق عرق از بدن دفع شوند و آب کافی جهت جبران کم‌آبی مصرف نشود، امکان دارد غلظت خون افزایش پیدا کند. در این حال بدن جهت انتقال این خون تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد. در نتیجه امکان دارد شخص احساس کند که پاهایش بیش از حد طبیعی خسته شده‌اند و یا این که دویدن برای شخص دشوارتر می‌شود.

کم‌خوابی 

برخی از افراد از میزان خواب کافی در طول روز بهره‌مند نمی‌شوند. کم‌خوابی می‌تواند باعث خستگی و بروز احساس سنگینی در پاها در زمان ورزش کردن و دویدن شود.

بیشتر ورزشکاران به هفت تا نه ساعت خواب در شب نیاز دارند. البته این میزان خواب در هر فردی متفاوت می‌باشد. برای مثال برخی از افراد تنها به شش ساعت و بعضی دیگر به ده ساعت خواب جهت عملکرد بهینه در طول روز نیاز دارند.

اقدامات مورد نیاز جهت کاهش احساس سنگینی در پاها 

با ایجاد تغییر در نحوه زندگی می‌توان به تسکین احساس سنگینی و خستگی پاها کمک کرد. این تغییرات شامل موارد زیر می‌باشند:

• بالا نگه داشتن پاها: بالا نگه داشتن پاها در ارتفاع بالاتر از قلب می‌تواند به بهبود جریان خون در بدن کمک کند.
• تغییر وضعیت بدنی: در صورتی که شخص در محل کار بایستی برای مدت طولانی در حالت ایستاده یا نشسته قرار بگیرد، بایستی در فواصل منظم از صندلی برخاسته و از پیاده‌روی یا حرکت کششی استفاده کند.
• استفاده از جوراب فشرده‌سازی: جوراب فشرده‌ساز یا جوراب واریس به بهبود جریان خون از پاها به قلب و جلوگیری از تجمع خون در قسمت ساق پا به پایین کمک می‌کند.
• قطع مصرف سیگار: مصرف سیگار سبب کاهش سرعت جریان خون و افزایش احتمال ایجاد لخته‌های خونی می‌شود. جریان خون ضعیف یا آهسته می‌تواند باعث ایجاد احساس سنگینی در پاها شود.
• حفظ تناسب اندام: چاقی باعث وارد آوردن فشار بیش از حد بر سیاهرگ‌ها شده و می‌تواند سبب ایجاد واریس و یا دیابت شود. چاقی همچنین سبب افزایش احتمال تجمع چربی در سرخرگ‌ها شده و جریان طبیعی خون را مسدود می‌کند.
• نظارت بر مصرف سدیم: مصرف بیش از حد سدیم می‌تواند باعث ایجاد ورم و احساس سنگینی در پاها در برخی از افراد بشود. کاهش میزان مصرف نمک می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. در ارتباط با میزان مصرف سدیم بایستی با پزشک مشورت شود.
• افزایش فعالیت روزانه: یکی از بهترین روش‌ها جهت بهبود و تقویت جریان خون، افزایش میزان فعالیت روزانه می‌باشد. پیاده‌روی یا شنا به کنترل وزن، پایین آوردن کلسترول و بهبود جریان خون کمک می‌کنند.
• استفاده نکردن از حمام آب گرم: حرارت سبب گشاد شدن سیاهرگ‌ها می‌شود و در نتیجه جریان خون در پاها با دشواری انجام می‌شود. در صورت تشدید علائم، استفاده از حمام آب گرم بایستی کاهش داده شود.

زمان مراجعه به پزشک

بروز احساس خستگی در پاها در بعضی از اوقات طبیعی می‌باشد. ولی چنانچه علائم رفع نشوند و در صورتی که ایجاد تغییر در نحوه زندگی و اقدامات درمانی در منزل سبب بهبود عارضه نشوند، بایستی جهت تشخیص علت اصلی خستگی در پاها به پزشک مراجعه شود.

همچنین در صورت ایجاد ورم یا درد به همراه احساس سنگینی در پاها، بیمار بایستی جهت ارزیابی علائم هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند چرا که این علائم می‌توانند نشان‌دهنده وجود بیماری وریدی (سیاهرگی) باشند.