رگ‌های واریسی معمولاً در پاها ایجاد می‌شود و می‌تواند بزرگ، متورم، پیچ خورده، ناصاف و برآمده باشد. بعضی اوقات تکه‌های مویرگی در پاها تشکیل می‌شود و به رگ‌های عنکبوتی معروف است. این حالت می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که دریچه‌های معیوب در رگ‌ها جریان خون را در جهت مخالف قرار دهد. این رگ‌ها معمولاً از نظر ظاهری آبی تا بنفش تیره هستند. به طور کلی، هر نوع وریدی می‌تواند واریسی شود اما معمولاً بیشتر از هر قسمت دیگری روی پاها تأثیر می‌گذارند زیرا ایستادن یا راه رفتن زیاد می‌توند فشار زیادی به رگ‌های پایین پا وارد کند.
برخی افراد فکر می‌کنند که واریس فقط یک مشکل زیبایی است اما برخی از افراد به دلیل ایجاد واریس ناراحتی و درد احساس می‌کنند. واریس گاهی اوقات مشکلات جدی برای فرد مبتلا ایجاد می‌کند. ممکن است گردش خون در مچ پا و پاها را مسدود کند و همچنین می‌تواند منجر به خارش پوست و تورم مچ پا شود.
علل وریدهای واریسی
هنگامی که دریچه های کوچک درون رگ‌ها به درستی کار نکنند، بیماری به نام رگ‌های واریسی ایجاد می‌شود.
در یک ورید سالم، خون مستقیما به سمت قلب در جریان است. جریان برگشتی از سمت قلب توسط مجموعه‌ای از دریچه‌های کوچک که جریان خون را تسهیل می‌کنند، دوباره شروع می‌شود.
دریچه‌های آسیب‌دیده و ضعیف منجر به بازگشت خون به عقب شده و درنتیجه خون به سمت قلب حرکت نمی‌کند و در ورید جمع می‌شود. این اتفاق منجر به بزرگ شدن و متورم شدن رگ‌ها می‌شود که به رگ‌های واریسی معروف است.
علل اصلی واریس شامل موارد زیر است:
- زن بودن و اضافه وزن داشتن
- بروز واریس در خانواده
- دریچه‌های ضعیف یا آسیب دیده
- سن بالاتر
- چاقی
- نوع شغلی که فرد باید مدت زمان زیادی را بایستد
- بارداری
در موارد نادر، وریدهای واریسی می‌توانند توسط سایر شرایط نیز ایجاد شوند، مانند:
- لخته خون قبلی
- رگ‌های خونی غیرطبیعی
- تورم یا تومور در لگن
علائم واریس
افراد مختلف علائم و نشانه‌های متفاوتی از واریس را تجربه می‌کنند. بعضی اوقات واریس ممکن است باعث درد نشود. علائم دیگر واریس عبارتند از،
- ظاهر آبی یا تیره رگ‌ها
- ظاهر پر پیچ و خم رگ‌ها که اغلب مانند بندهایی روی پاهای شما است
- احساس سنگینی در پاها، به خصوص در شب
- تورم، سوزش، و گرفتگی در پاهای پایینی
- افزایش درد بعد از نشستن یا ایستادن برای مدت طولانی
- خارش اطراف رگ‌ها
- تغییر رنگ پوست در اطراف واریس
- پاهای دردناک
- خستگی
- خونریزی طولانی‌تر یا بیش از حد به دلیل صدمه جزئی در ناحیه آسیب‌دیده
- تورم مچ پا
- تلانژکتازی در پای آسیب‌دیده (رگ‌های عنکبوتی)
- تغییر رنگ پوست در نزدیکی واریس، معمولاً به رنگ قهوه‌ای یا آبی
- اگزمای وریدی باعث ایجاد قرمزی و خشکی در ناحیه آسیب‌دیده پوست می‌شود
- گرفتگی پا در هنگام ایستادن
- تعدادی از افراد مبتلا به واریس نیز دارای سندرم پاهای بی‌قرار هستند
عوارض بی‌توجهی به علائم واریس
عدم درمان وریدهای واریسی اغلب منجر به عوارض می‌شوند. هر کسی که واریس دارد باید آن را جدی بگیرد زیرا بیماری ورید همیشه بدتر می‌شود و خودبه‌خود از بین نمی‌رود. حتی هنگامی که علائم واریس در ابتدا بی‌اهمیت به نظر می‌رسد اما وضعیت می‌تواند به سرعت تغییر کند و کیفیت زندگی روزمره را به شدت کاهش دهد. علاوه بر این، واریس می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. تمام رگ‌های واریسی، چه دردناک باشند و چه نباشد، نشان‌دهنده اختلال در گردش خون طبیعی هستند. اگر واریس برای مدت طولانی درمان نشود، ممکن است پوست تغییر رنگ بدهد و التهاب مزمن یا اختلالات شدید در بافت‌ها ایجاد شود. این تغییرات بخصوص در مچ پا و در قسمت پایینی پا به صورت سخت شدن، تغییر رنگ قهوه‌ای یا از بین رفتن رنگدانه‌های پوست مشاهده می‌شود. بدون درمان مناسب، ممکن است در مراحل بعدی ترومبوفلبیت، ترومبوز یا زخم پای وریدی اتفاق بیفتد که درمان آن به طور قابل توجهی دشوارتر است. بیماران با عوارض شدید تمایل دارند از شر آن‌ها خلاص شوند، به طوری که بسیاری از مبتلایان به زخم پا چند سال قبل از این که به فکر درمان بیفتند، به واریس مبتلا بودند.
اگر واریس به موقع تشخیص داده شود و به درستی درمان شود، از بروز عوارض پیشگیری می‌شود! بنابراین حتی تغییرات جزئی را نیز جدی بگیرید و به موقع به پزشک مراجعه کنید.
اصطلاح نارسایی مزمن وریدی (CVI) شامل تغییرات و عوارضی است که از تجمع طولانی مدت (جمع شدن) خون در پاها به دلیل نشت دریچه‌ها ایجاد می‌شود. CVI اغلب نتیجه واریس درمان نشده است اما ممکن است به دلیل ترومبوز ورید عمقی یا بیماری مادرزادی ورید نیز باشد.
تورم پاها به دلیل ادم
مایع (ادم) که به طور معمول در اطراف مچ پا جمع می‌شود، باعث تورم پاها می‌شود. زیرا جریان برگشتی خون به قلب به درستی کار نمی‌کند. این امر به طور دائم حجم خون در رگ را افزایش داده و فشار را در رگ‌های پاتولوژیک افزایش می‌دهد. در نتیجه، مایع آبکی، رگ های خونی یا سیستم لنفاوی را ترک می‌کند و در بافت‌ها تجمع می‌یابد. تورم بدون درد است و تورفتگی هنگام اعمال فشار طبیعی است. این بدان معنی است که وقتی انگشت خود را محکم به بافت فشار می‌دهید، پوست تا مدت مدی جای فشار انگشت را حفظ می‌کند.
ورم در ماه‌های تابستان، بسته به آب و هوا، وخیم‌تر می‌شود و در ابتدا فقط از طریق رد جوراب که روی ساق پا می‌ماند، مشخص می‌شود. با این حال، تورم غالباً جدی گرفته نمی‌شود تا زمانی که متوجه شویم کفش‌هایی که صبح کاملا اندازه بودند، تا شب بسیار تنگ شدند. همچنین با گذشت زمان، با خارش (اگزما) تغییرات التهابی در پوست ایجاد می‌شود.
چنینی تورمی نباید مدت طولانی ادامه یابد زیرا این امر می‌تواند منجر به تغییرات مزمن پوست شود.
تغییر رنگ پوست، تغییرات مزمن پوست
ادم باعث اختلالات جدی در گردش خون و تغذیه پوست می‌شود. اگر ثبات خون سال‌ها ادامه یابد، پوست دیگر نمی‌تواند با آن مقابله کند. مؤلفه‌هایی مانند نشت رنگدانه آهن از وریدهای معیوب به بافت‌ها ممکن است باعث تغییر رنگ قهوه‌ای تیره شود که به آن هاپرپیگمانتاسیون می‌گویند. تغییرات پوستی معمولاً در قسمت پایینی پا، بیشتر در اطراف مچ پا، مشاهده می‌شود. التهاب مزمن با گذشت زمان ایجاد می‌شود و فشار مداوم بالا در بافت‌ها باعث ایجاد تغییر در ساختار آن‌ها می‌شود. پوست سخت می‌شود که به آن درماتوسکلروز می‌گویند. التهاب مکرر همچنین ممکن است باعث زخم دردناک (آتروفی بلانچ) شود.
التهاب رگ‌ها (ترومبوفلبیت)
ترومبوفلبیت یک اصطلاح پزشکی برای التهاب دردناک رگ‌های سطحی است و اغلب با بیماری واریس بروز می‌کند. بافت‌های اطراف نیز ممکن است ملتهب باشند. التهاب باعث ایجاد گرمای موضعی، درد، قرمزی و تورم در محل آسیب‌دیده می‌شود. در برخی شرایط، رگ را می‌توان به صورت نخ سخت، یا یک گره احساس کرد.
در صورت وجود هرگونه علائم ترومبوفلبیت، با پزشک خود مشورت کنید زیرا این امر ممکن است منجر به ترومبوز ورید عمقی خطرناک در پا شود.
پدیده (Blow-out )
رگ‌های واریسی پرفوراتور اغلب به تورمی شبیه بادکنک، به نام پدیده Blow-out دچار می‌شوند. افزایش فشار ورید به دلیل جریان خون معکوس باعث می‌شود رگ مانند یک بادکنک باد کند و پوست پوشاننده آن شکسته شود. سپس رگ، به خصوص رگی که به سطح نزدیک است، پس از یک صدمه جزئی به راحتی خونریزی می‌کند. این خونریزی دردناک نیست و اغلب بلافاصله مورد توجه قرار نمی‌گیرد. به این معنی که افراد مسن به ویژه در هنگام خواب در معرض خطر خونریزی قرار دارند.
زخم وریدی پا
زخم‌های وریدی پا (ulcus cruris) زخم‌های باز هستند و معمولاً در قسمت پایینی پا ایجاد می‌شوند و به خودی خود بهبود نمی‌یابند. خوشبختانه، این عارضه جدی بیماری وریدی تنها در 0.7٪ از جمعیت بزرگسال در آلمان رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد، واریسی که به مدت طولانی درمان نشده است، مسئول زخم‌های وریدی پا است. علت اصلی این زخم‌ها عدم گردش خون و فقدان مواد مغذی در بافت‌های آسیب‌دیده به دلیل بیماری وریدی است. زخم حاد اغلب در اثر یک آسیب جزئی قبلی به پوست آسیب‌دیده ایجاد می‌شود. زخم‌های وریدی پا معمولاً توسط باکتری‌ها محاصره می‌شوند و اغلب علائم قابل توجهی از التهاب در پوست اطراف نشان می‌دهند.
ترومبوز ورید عمیق و آمبولی ریوی
ترومبوز ورید عمقی (DVT) به معنای وجود یک لخته خون در رگ‌های عمیق پا است. رگ ممکن است توسط لخته به طور کامل یا جزئی مسدود شود. DVT باعث ایجاد درد و تورم در ساق پا و مچ پا می‌شود اما ممکن است هیچ علایمی ایجاد نکند. ترومبوز ممکن است در شرایط مختلف پزشکی مانند بیماری قلبی یا بعد از عمل ایجاد شود.
هنگامی که دیواره ورید آسیب دیده و جریان وریدی کند است، پلاکت‌ها در محل آسیب‌دیده جمع می‌شوند و به هم می‌چسبند تا لخته خون (ترومبوز) تشکیل شود. بنابراین ممکن است ترومبوز به خصوص در رگ‌های واریسی و در نتیجه ترومبوفلبیت ایجاد شود.
در بدترین حالت، ترومبوز باعث آمبولی ریوی می‌شود. آمبولی ریوی هنگامی ایجاد می‌شود که تکه‌ای از لخته جدا شده و توسط خون به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند و در نتیجه برخی رگ‌های خونی را مسدود می‌کند. آمبولی ریوی در صورت انسداد رگ‌های خونی در ریه‌ها، تهدید کننده زندگی است.
تشخیص
بعضی اوقات پزشکان بر اساس معاینه فیزیکی، رگ‌های واریسی را تشخیص می‌دهند. اما بیشتر اوقات، از آزمایش‌ها یا روش‌های مختلفی برای شناخت وسعت مشکل و سایر شرایط مرتبط استفاده می‌شود.
معاینه فیزیکی
پزشک در مورد علائم شما سؤال می‌کند و هنگام ایستادن یا نشستن وضعیت پاهای شما را بررسی می‌کند. پزشک همچنین در مورد احساس درد شما نیز سؤال می‌کند.
سونوگرافی داپلکس
بیشتر پزشکان سونوگرافی داپلکس را توصیه می‌کنند که ترکیبی از سونوگرافی سنتی و داپلر است. این سونوگرافی‌ها برای چاپ تصویر از امواج صوتی استفاده می‌کنند. سونوگرافی داپلکس جریان خون در رگ‌ها را بررسی می‌کند و همچنین لخته‌های خون را نشان می‌دهد.
آنژیوگرام
در این روش، رنگ به داخل ورید تزریق می‌شود و اشعه ایکس تصویری از رگ را نشان می‌دهد. این بیماری وجود واریس یا برخی بیماری‌های دیگر را تأیید می‌کند. این روش توسط بیشتر پزشکان توصیه نمی‌شود.
درمان واریس
مدیریت محافظه کارانه با استفاده از جوراب‌های واریس الاستیک معمولاً در موارد اولیه درمان به همراه اصلاح سبک زندگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشتر بیماران علامت‌دار نیاز به ابلیشن رگ‌های آسیب‌دیده دارند. قبلاً روش‌های جراحی تهاجمی‌تر با نیاز به بیهوشی و بستری شدن در بیمارستان‌ها اعمال می‌شد. با اکنون پیشرفت تکنولوژی و معرفی روش‌های کم تهاجمی جدیدتر مانند لیزر اندوونوس، درمان تحت بیهوشی موضعی به صورت سرپایی انجام می‌شود. فرسایش شیمیایی به صورت فوم اسکلروتراپی در ترکیب با لیزر درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.
ابلیشن لیزر اندوونوس(EVLA)
یک فیبر لیزری از طریق یک برش کوچک به داخل ورید غیرطبیعی تحت هدایت سونوگرافی قرار می‌گیرد. هنگامی که لیزر فعال شده و فیبر به آرامی برداشته می‌شود، واکنشی در دیواره ورید در امتداد بخش تحت درمان ایجاد می‌کند و در نتیجه تخریب و اسکلروز دیواره رگ با حداقل ناراحتی ایجاد می‌شود.
اسکلروتراپی هدایت شده با سونوگرافی
اسکلروتراپی هدایت شده با سونوگرافی یک روش بسیار تخصصی است که شامل تزریق محلول اسکلروزانت در رگ‌های غیرطبیعی با استفاده از هدایت سونوگرافی است و باعث تخریب دیواره ورید می‌شود. به تدریج بدن رگ‌ها را جذب می‌کند و از بین می‌برد.
ابلیشن رادیوفرکوئنسی
ابلیشن رادیوفرکوئنسی(RFA) به آسیب حرارتی (بر پایه گرما) به رگ آسیب‌دیده می‌گویند که منجر به بسته شدن فوری رگ می‌شود. هنگامی که ورید با این روش درمان می‌شود، به تدریج به طور کامل توسط بدن جذب می‌شود و با گذشت زمان از بین می‌رود.
پیشگیری
برای جلوگیری از واریس، شما باید گردش خون به عضلات را بهبود بخشیده و خطرات واریس را کاهش دهید. به منظور جلوگیری از ابتلا به واریس، یکسری مراحل اساسی وجود دارد.
- به طور منظم ورزش کنید
- وزن خود را مدیریت کنید
- یک رژیم غذایی کم‌نمک و پرفیبر را دنبال کنید
- از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید
- پاهایتان را بالا ببرید
مرتبا بین حالت نشسته و ایستاده وضعیت خود را تغییر دهید
