سونوگرافی داپلر یک آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای نشان دادن خون جاری در عروق استفاده می‌کند. سونوگرافی معمولی نیز از امواج صوتی استفاده می‌کند تا تصاویر ساختار درونی بدن را نشان دهد، اما نمی‌تواند از جریان خون تصویربرداری کند. سونوگرافی داپلر با اندازه‌گیری انعکاس امواج صوتی با مواد متحرک مانند سلول‌های قرمز خون، کار می‌کند که به نام اثر داپلر شناخته می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی انواع سونوگرافی داپلر، کاربرد و نحوه‌ی انجام آن ادامه‌ی مطلب را بخوانید.
انواع سونوگرافی داپلر
انواع مختلفی از سونوگرافی داپلر وجود دارد که شامل:
- داپلر رنگی. این نوع از داپلر، از یک کامپیوتر برای تغییر امواج صوتی به رنگ‌های مختلف استفاده می‌کند. این رنگ‌ها، سرعت و جهت جریان خون را بی‌درنگ نشان می‌دهد.
- داپلر پاور. داپلر پاور نوع جدیدتر داپلر رنگی است که می‌تواند جزئیات بیشتری از جریان خون را نسبت به داپلر رنگی استاندارد ارائه دهد. اما این نوع داپلر نمی‌تواند جهت جریان خون را که در برخی موارد اهمیت دارد، نشان دهد.
- اسپکترال داپلر. این آزمایش به جای تصاویر رنگی، اطلاعات مربوط به جریان خون را روی یک نمودار به نمایش می‌گذارد. با این روش می‌توان بررسی کرد که چه مقدار از رگ خونی مسدود شده است.
- داپلر داپلکس. این روش، از سونوگرافی استاندارد استفاده می‌کند تا تصاویری از عروق خونی و اندام‌ها تهیه کند. سپس یک کامپیوتر تصاویر را به شکل نمودار مانند اسپکترال داپلر تبدیل می‌کند.
- داپلر موج پیوسته. در این آزمایش امواج صوتی بطور پیوسته فرستاده و دریافت می‌شود. در این روش جریان خونی را که با سرعت بیشتری در حال حرکت است، به درستی اندازه‌گیری می‌کند. نام‌های دیگر: سونوگرافی فراصوتی داپلر
سونوگرافی داپلر چه کاربردی دارد؟
آزمایش سونوگرافی داپلر به پزشک کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند کاهش یا انسداد جریان خون را تشخیص دهد. همچنین جهت تشخیص بیماری‌های خاص قلبی بکار گرفته می‌شود. این آزمایش اغلب در شرایط زیر بکار می‌رود:
- بررسی عملکرد قلب. اغلب سونوگرافی داپلر همراه با نوار قلب که آزمایشی جهت اندازه‌گیری سیگنال‌های الکتریکی قلب است، انجام می‌شود.
- یافتن انسداد عروق خونی. انسداد عروق خونی در پاها می‌تواند باعث ایجاد بیماری به نام ترومبوز وریدی عمیق (DVT) شود.
- بررسی آسیب و نقص عروق خون در ساختار قلب.
- تشخیص تنگ شدن عروق خون. تنگ شدن شریان‌ها در بازوها و پاها می‌تواند به این معنی باشد که فرد دچار بیماری سرخرگ محیطی (PAD) شده است. تنگ شدن شریان‌ها در گردن نیز نشان دهنده بیماری دیگری به نام گرفتگی شریان کاروتید است.
- کنترل جریان خون پس از جراحی.
- بررسی جریان خون طبیعی در زنان باردار و جنین.
چه زمانی به سونوگرافی داپلر نیاز داریم؟
اگر علائمی از کاهش جریان خون یا بیماری قلبی دارید، ممکن است به سونوگرافی داپلر نیاز داشته باشید. علائم بر اساس شرایط ایجاد کننده بیماری می‌تواند متفاوت باشد. برخی از مشکلات و علائم متداول جریان خون شامل موارد زیر است:
علائم بیماری سرخرگ محیطی (PAD) شامل:
- بی‌حسی یا ضعف در پاها
- گرفتگی دردناک در لگن یا عضلات پا هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله
- احساس سرما در قسمت انتهایی پا یا کف پا
- تغییر رنگ و یا براق شدن پوست پا
علائم بیماری‌های قلبی مانند:
- تنگی نفس
- ورم پاها ویا شکم
- خستگی
همچنین در صورتی‌که مشکلات زیر را داشته باشید انجام سونوگرافی داپلر ممکن است لازم باشد:
- پس از اینکه فرد دچار سکته مغزی شد، پزشک ممکن است نوع خاصی از آزمایش داپلر به نام داپلر ترانس کرانیال را درخواست دهد تا جریان خون مغز را بررسی کند.
- به عروق خونی آسیب وارد شده باشد.
- تحت درمان اختلالات جریان خون باشید.
- فرد باردار باشد و پزشک برای بررسی احتمال وجود مشکلاتی در جریان خون مادر یا جنین، آزمایش انجام می‌دهد. اگر اندازه جنین کوچکتر از مقدار طبیعی در این مرحله از بارداری باشد، یا اگر مادر بیماری خاصی داشته باشد، پزشک احتمال وجود مشکلی را در نظر می‌گیرد. این مشکلات می‌تواند بیماری سلول داسی شکل یا پره‌اکلامپسی باشد که نوعی فشار خون بالا است که زنان باردار به آن دچار می‌شوند.
نحوه انجام سونوگرافی داپلر چگونه است؟
سونوگرافی داپلر معمولاً طبق مراحل زیر انجام می‌شود:
- روی یک میز دراز می‌کشید و ناحیه‌ای که باید تحت آزمایش قرار بگیرد را نمی‌پوشانید.
- پزشک ژل مخصوصی را روی پوست در آن ناحیه می ریزد.
- پزشک وسیله کوچکی به نام مبدل را روی آن ناحیه حرکت می‌دهد.
- مبدل، امواج صوتی را به بدن ارسال می‌کند.
- حرکت سلول‌های خون باعث تغییر در درجه امواج صوتی می‌شود. ممکن است صداهای سوت یا ضربه مانندی را در طول انجام آزمایش بشنوید.
- این امواج، ضبط شده و روی مانیتور به شکل تصویر یا نمودار نشان داده می‌شود.
- پس از انجام آزمایش پزشک ژل روی بدن را پاک می‌کند.
- آزمایش حدود 30-60 دقیقه طول می‌کشد.
آمادگی قبل از انجام سونوگرافی داپلر
قبل از انجام سونوگرافی داپلر لازم است جهت آمادگی، کارهایی را انجام دهید که شامل موارد زیر است:
- پوشش و زیورآلات آن ناحیه از بدن را که تحت سونوگرافی قرار می‌گیرد، بیرون آورید.
- دو ساعت قبل از انجام آزمایش از کشیدن سیگار و دیگر موادی که حاوی نیکوتین هستند، خودداری کنید. نیکوتین باعث می‌شود عروق خونی باریک شود که می‌تواند بر نتیجه آزمایش شما اثر بگذارد.
- برای انواع خاصی از سونوگرافی داپلر، ممکن است از شما بخواهند از چند ساعت قبل از انجام آزمایش ناشتا باشید (غذا و نوشیدنی نخورید). در صورتی که آمادگی برای آزمایش، نیاز به انجام کار خاصی داشته باشد، پزشک به شما اطلاع خواهد داد.
آیا انجام سونوگرافی داپلر خطر دارد؟
هیچ خطر شناخته شده‌ای برای سونوگرافی داپلر وجود ندارد. انجام این سونوگرافی حتی در دوران بارداری نیز بی‌خطر است.
تفسیر نتایج سونوگرافی داپلر
اگر نتایج سونوگرافی طبیعی نباشد، ممکن است به این معنی باشد :
- انسداد یا لخته خون در یک شریان
- باریک شدن عروق خونی
- جریان خون غیرطبیعی
- آنوریسم یا گشاد شدن شریان‌ها ، که برآمدگی بالون شکل در شریان ایجاد می‌شود و باعث می‌شود که عروق کشیده شده و نازک شوند. اگر دیواره عروق بیش از حد نازک شود، ممکن است شریان پاره شده که منجر به خونریزی خطرناک می‌شود. نتایج همچنین ممکن است جریان خون غیرطبیعی در جنین را نشان دهد.
تفسیر نتایج سونوگرافی داپلر، به نواحی از بدن که تحت آزمایش قرار گرفته است، بستگی دارد. اگر در مورد نتایج آزمایش سوالی دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
