اسکلروتراپی یک روش درمانی است که از آن برای درمان واریس و رگ‌های عنکبوتی استفاده میشود. در این روش پزشک یک محلول را به طور مستقیم به درون عروق آسیب دیده تزریق میکند که این محلول باعث التهاب دیواره داخلی رگ میشود و منجر به تورم و چسبیدن آنها به هم خواهد شد. با گذر زمان رگ‌های واریسی به بافت اسکار تبدیل میشوند و در نهایت از بین میروند.
واریس رگ‌ها چیست و از کجا بدانیم که واریس داریم؟
واریس یک نوع بیماری در رگ‌ها است که از گردش صحیح خون جلوگیری میکند. برخی از آنها به شکل آبی یا سبز، برجسته و پیچ خورده یا به شکل طناب از زیر سطح پوست دیده میشوند اما برخی دیگر خیلی از سطح پوست فاصله دارند و با چشم دیده نمی‌شوند. واریسی شدن رگ‌ها دلایل متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از سابقه خانوادگی، سن و سال، جنسیت، بارداری و هورمون‌ها، چاقی و اضافه وزن و نداشتن فعالیت جسمانی. ایستادن به مدت طولانی در طول روز، افزایش وزن یا بارداری میتواند فشار بسیار زیادی را به رگ‌ها وارد کند. در صورتی که شما دچار تغییر در سطح هورمون‌ها شوید یا نه سن و سال شما بالا رفته است این احتمال وجود دارد که به علت بیماری واریس دچار درد زیادی شوید.
چه افرادی می‌‌توانند متقاضی درمان با اسکلروتراپی باشند؟
قبل از درمان با اسکلروتراپی شما باید با پزشکی که در زمینه رگ‌های بدن و مشکلات آنها تخصص دارد صحبت کنید تا شما را ارزیابی کند و به این نتیجه برسد که آیا شما میتوانید متقاضی درمان با اسکلروتراپی باشید یا خیر. جلسه اول مشاوره شامل ارزیابی سیستم عروق بدن و ارزیابی علائم و نشانه‌های شما و بررسی عروق واریسی و تاثیراتی که بر گردش خون دارند می‌باشد. متخصص عروق بر اساس شرایط شما به این نتیجه می‌‌رسد که آیا شما به ارزیابی‌ها و معاینات بیشتر نیاز دارید یا خیر که این امر با انجام اسکن اولتراسوند از عروق بدن آغاز خواهد شد. تهیه نقشه عروق بدن یک بخش از فرآیند مشاوره اولیه شما نیست. پزشک در هر مرحله به شما کمک میکند و شما میتوانید بر روی مواردی که اهمیت بیشتری دارد، پاها و سلامت خود تمرکز کنید. اگر شما باردار هستید در دوران شیردهی قرار دارید یا ناتوانی حرکتی دارید نمی‌‌تواند متقاضی انجام اسکلروتراپی باشید و پس از زایمان شما باید حداقل ۳ ماه صبر کنید سپس برای انجام اسکلروتراپی اقدام نمایید. اگر شما از قرص ضد بارداری استفاده می‌کنید میتوانید متقاضی انجام این روش باشید. در صورتی که در گذشته سابقه لخته شدن خون را داشته اید پزشک پس از ارزیابی شرایط شما و بررسی دست و پا و مشخص کردن علت لخته شدن خون به این نتیجه می‌‌رسد که آیا شما میتوانید متقاضی انجام این روش باشید یا خیر. از عروقی که ممکن است در آینده برای جراحی بای پس مورد استفاده قرار بگیرند برای تزریق دارو استفاده نخواهد شد مگر آن که عملاً غیر قابل استفاده باشند.
مراقبت‌های قبل از انجام اسکلروتراپی چیست؟
داروها
قبل از انجام اسکلروتراپی باید مصرف برخی داروها را قطع کنید و از دستوراتی که پزشک به شما می‌دهد پیروی نمایید. برخی از این نکات به شرح زیر می‌باشند:
- تتراسایکلین یا مینوسین که هر دو جزو داروهای آنتی بیوتیک هستند باید حدود ۷ تا ۱۰ روز قبل یا بعد از اسکلروتراپی قطع شوند زیرا ممکن است باعث تغییر رنگ پوست شوند. از پزشک خود در خصوص سایر داروهای آنتی بیوتیک که مصرف می‌کنید سوال بپرسید یا از او در خصوص دستورالعمل مربوط به قطع این داروها کمک بگیرید. در صورتی که لازم است قبل از انجام یک روش تهاجمی از قبیل جراحی دندان، کولونوسکوپی یا هر نوع عمل جراحی آنتی بیوتیک مصرف کنید باید به پزشک خود اطلاع دهید.
- از مصرف آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضد التهاب به مدت ۴۸ ساعت قبل و بعد از اسکلروتراپی خودداری کنید زیرا این داروها با عملکرد ماده اسکلروسان تداخل دارند یا آن که باعث افزایش خونریزی میشوند اما مصرف تیلنون ایرادی ندارد. از پزشک خود در خصوص نکات مهم مربوط به قطع مصرف هر گونه دارویی سوال بپرسید.
- پردنیزولون باعث کاهش کارآمدی ماده اسکلروسان میشود. در این رابطه با پزشک خود مشورت کنید که آیا میتوانید ۴۸ ساعت قبل از انجام اسکلروتراپی به قطع مصرف این دارو بپردازید یا خیر.
سایر نکات مهم قبل از اسکلروتراپی
- قبل یا بعد از اسکلروتراپی نباید از هیچ گونه محلولی استفاده شود. پزشک از شما می‌خواهد که با خود شلوارک بیاورید که در طول درمان آن را بپوشید.
- در صورتی که جوراب واریس دارید آن را نیز با خود بیاورید و در صورتی که پزشک به شما اجازه داد آن پس از درمان آن را بپوشید.
اسکلروتراپی چگونه انجام میشود؟
اسکلروتراپی در مطب پزشک انجام میشود و پزشک قسمتی که قرار است درمان شود را تمیز میکند و با استفاده از تعدادی سوزن بسیار نازک به طور مستقیم به تزریق محلول به درون رگ می‌پردازد. تعداد رگ‌هایی که در هر جلسه درمان میشوند بر اساس سایز، موقعیت رگ و سطح کلی سلامت بیمار تعیین می‌گردد. هنگامی که دارو به درون رگ تزریق میشود ممکن است شما دچار مقداری درد و ناراحتی شوید و هنگامی که تزریق درون رگ‌های بزرگ بدن انجام میشود شما به مدت یک تا دو دقیقه گرفتگی و درد را احساس خواهید کرد. فرآیند اسکلروتراپی حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول خواهد کشید.
پس از درمان چه باید کرد؟
پس از اتمام درمان شما میتوانید به منزل برگردید و به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازید و بهتر است سعی کنید هر چه زودتر شروع به راه رفتن کنید. پزشک از شما می‌خواهد که از جوراب واریس استفاده کنید تا عروقی که درمان شده است فشرده شود. شما باید به مدت ۴۸ ساعت پس از درمان از دستورالعمل و نکات زیر پیروی کنید:
- از مصرف آسپرین و ایبوپروفن و سایر داروهای ضد التهاب خودداری کنید اما میتوانید در صورت نیاز برای تسکین درد از تیلنول استفاده نمایید.
- از دوش آب داغ یا نشستن در سونا و جکوزی خودداری کنید . شما میتوانید دوش بگیرید اما باید آب سردتر از حد معمول باشد.
- محل تزریق را با آب ولرم و صابون بشویید.
- از استفاده از کمپرس داغ یا هرگونه گرما در محل تزریق خودداری کنید.
- از قرار گرفتن در مقابل نور خورشید از قبیل حمام آفتاب اجتناب کنید.
در صورتی که پس از درمان دچار هرگونه مشکلی شدید یا برای شما سوالی پیش آمد با پزشک خود تماس بگیرید.
میزان موفقیت اسکلروتراپی در درمان رگ‌های واریسی و عنکبوتی چقدر است؟
اسکلروتراپی برای اکثر بیماران اثر دارد. طبق ارزیابی‌های انجام شده حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد از رگ‌هایی که تزریق در آنها انجام شده است با هر جلسه درمان از بین میروند. حدود ۱۰ درصد از افرادی که اسکلروتراپی انجام داده اند به هیچ عنوان درمان بر روی آنها تاثیری ندارد که در این شرایط پزشک روش‌های درمانی مختلف از قبیل لیزر درمانی یا استفاده از انواع مختلف محلول را پیشنهاد می‌دهد. به طور کلی رگ‌های عنکبوتی طی مدت ۳ تا ۶ هفته به درمان پاسخ می‌دهند و رگ‌های واریسی بزرگتر پس از ۳ تا ۴ ماه به درمان جواب می‌دهند. در صورتی که رگ‌ها به درمان پاسخ دهند معمولاً دوباره بر نمی‌گردند اما این احتمال وجود دارد که با گذر زمان رگ‌های واریسی جدید به وجود بیایند در صورت نیاز شما میتوانید مجددا تحت درمان قرار بگیرید.
عوارض جانبی اسکلروتراپی چیست؟
عوارض جانبی اسکلروتراپی شامل موارد زیر است:
- چند ماه قبل از آنکه عروق واریسی بزرگی که تحت درمان قرار گرفته اند از بین بروند سفت و توده مانند خواهند شد.
- نقاط برجسته و قرمزی که در محل تزریق به وجود می‌‌آید باید طی مدت چند روز از بین بروند.
- خطوط قهوه ای یا نقاط روی پوست در محل تزریق جلب توجه میکند که به علت نشت خون از رگ‌هایی که درمان شده اند به وجود می‌‌آیند. در اکثر موارد این رگ‌ها طی مدت ۳ تا ۶ ماه از بین میروند اما در پنج درصد از موارد دائمی هستند.
- احتمال بروز کبودی در اطراف محل تزریق وجود دارد که ممکن است چند روز تا چند هفته باقی بماند.
- احتمال به وجود آمدن عروق خونی کوچک در محل درمان وجود دارد که به این وضعیت شعله ور شدگی گفته میشود و ممکن است از چند روز تا چند هفته باقی بماند اما به طور کلی باید طی مدت چند ماه از بین برود و معمولاً پس از آن شما به درمان بیشتری نیاز نخواهید داشت.
- در برخی موارد احتمال بروز واکنش آلرژیک به ماده اسکلروسان وجود دارد ولی به ندرت یک مشکل جدی و حاد است. واکنش آلرژیک با علائم و نشانه‌هایی از قبیل تورم و خارش همراه است.
سوالات متداول درباره اسکلروتراپی
برای درمان واریس به چند جلسه اسکلروتراپی نیاز داریم؟
تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان اسکلروتراپی در همه بیماران یکسان نیست و به وسعت واریسی بودن رگ‌ها یا وجود رگ‌های عنکبوتی بستگی دارد. معمولاً یک جلسه درمان برای از بین بردن رگ‌های واریسی کافی است اما برای درمان برخی از انواع خاص رگ‌های واریسی بیمار به ۳ تا ۶ جلسه درمان نیاز خواهد داشت.
اسکلروتراپی به درمان چه نوع رگ‌هایی می‌پردازد؟
اسکلروتراپی به غیر از رگ‌های واریسی میتواند به حذف رگ‌های عنکبوتی قفسه سینه و رگ‌های بزرگ دست و بازو و رگ‌های آبی و رگ‌های کوچک سایر نقاط بدن بپردازد. اگر چه گاهی اوقات از اسکلروتراپی برای رفع عروق صورت استفاده میشود معمولاً لیزر یک روش ایمن تر برای درمان واریس است.
آیا اسکلروتراپی درد دارد؟
در صورتی که اسکلروتراپی توسط یک متخصص با تجربه انجام شود درد حاصل از درمان و تزریق دارو باید بسیار کم باشد. برخی از نقاط بدن در مقایسه با سایر نقاط حساسیت بیشتری دارند اما به طور کلی فرآیند درمان توسط اکثر بیماران به خوبی قابل تحمل است در حقیقت اکثر بیماران از اینکه در طول درمان درد بسیار کمی را احساس کرده اند تعجب می‌‌کنند البته احساس درد یک مسئله فردی از آستانه تحمل هر فرد بستگی دارد اما فاکتورهای متعددی بر روی احساس درد در طول درمان تاثیر دارند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
- مهارت پزشک متخصص
- حساسیت فرد و آستانه تحمل درد توسط او
- نوع و کالیبر سوزن مورد استفاده
- نوع محلول اسکلروتراپی مورد استفاده زیرا برخی از آنها باعث بروز درد بیشتری میشوند.
- استفاده از داروی بی حسی در محلول
- حساسیت ناحیه مورد نظر مانند مچ پا، روی پا، ساق پا و پشت زانو
- استفاده از پماد موضعی به ویژه در نقاط حساس پا
به علاوه عروقی که قبل از انجام اسکلروتراپی دردناک بوده اند نسبت به تزریق دارو حساسیت بیشتری دارند و تزریق دارو در این رگ‌ها باعث احساس درد بیشتری خواهد شد.
بهترین موقع سال برای انجام اسکلروتراپی کدام است؟
شما میتوانید در هر موقعی از سال به انجام اسکلروتراپی بپردازید با این حال بیمارانی که اسکلروتراپی عروق پا را انجام می‌دهند در ماه‌های سرد سال برای پوشیدن جوراب واریس احساس بهتری خواهند داشت. به علاوه گاهی اوقات فرایند بهبودی کامل از قبیل از بین رفتن کامل عروق عنکبوتی درمان شده، کبودی و تغییر رنگ پوست چند هفته طول می‌کشد در نتیجه اگر شما می‌خواهید که تا قبل از فرا رسیدن تابستان پاهایی با ظاهر بهتری داشته باشید میتوانید در فصل پاییز یا زمستان برای انجام این روش اقدام نمایید.
چقدر طول می‌کشد تا رگ‌های واریسی از بین بروند؟
از بین رفتن رگ‌های واریسی به فاکتورهای متعددی از قبیل روش تزریق، نوع و غلظت محلول مورد استفاده در اسکلروتراپی، تراکم و ضخامت عروق ناحیه مورد نظر و همچنین ضایعات پوستی بیمار بستگی دارد. به طور کلی رگ‌های عنکبوتی بین دو هفته تا دو ماه از بین میروند اما رگ‌های واریسی بزرگ مدت بیشتری طول می‌کشد تا از بین بروند.
در چه مواردی نباید به انجام اسکلروتراپی پرداخت؟
به غیر از مواردی که فرد باردار است تقریباً همه افراد می‌‌توانند برای اسکلروتراپی عروق قفسه سینه و دست‌های خود اقدام کنند. اگر شما مشکل حرکتی دارید و بستری هستید یا نمی‌توانید به هر دلیل دیگری فعالیت جسمانی داشته باشید باید از انجام اسکلروتراپی عروق پا خودداری نمایید. در صورتی که در چند هفته آینده قصد دارید حمام آفتاب بگیرید بهتر است از انجام اسکلروتراپی خودداری کنید این مسئله در خصوص حساسیت به داروهای مورد استفاده در اسکلروتراپی نیز صدق میکند.
آیا لیزر میتواند جایگزین اسکلروتراپی باشد؟
پاسخ این سوال منفی است زیرا اسکلروتراپی حتی در مقایسه با بهترین انواع لیزر هنوز یک استاندارد طلایی برای درمان رگ‌های عنکبوتی پا در نظر گرفته میشود. در واقع لیزر درمانی در مقایسه با اسکلروتراپی با درد بسیار زیادی همراه است به علاوه هنگامی که به مسئله رگ‌های عنکبوتی پا می‌‌پردازیم لیزر درمانی با تاثیرات مثبت کمتری همراه است و نتایج حاصل از آن خیلی معتبر نیست.
آیا روش‌های دیگری برای درمان رگ‌های واریسی وجود دارد؟
لیگاسیون و خارج کردن رگ‌ها به کمک عمل جراحی برای درمان رگ‌های واریسی بزرگ کاربرد دارد که برای انجام این روش‌ها بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد زیرا باید تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد. انجام عمل جراحی و بیهوشی عمومی با خطرات خاص خود همراه است به همین دلیل سایر روش‌ها برای درمان اسکلروتراپی خیلی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
